1. Dünyanın Şekli

Dünya'nın Şekli: Dünya, tam olarak yuvarlak değil, hafifçe basık olan bir küre gibi düşünülür. Bu şekle "geoit" denir. Yani kutuplardan basık, ekvatordan biraz şişkindir. Bu tartışmalı bir tanımdır. Bahsedilen tanım genelde elips(yörünge) için kullanılır.Gözle göremesek de bu şekil bazı doğal sonuçlar doğurur:

🔸 Ekvator yarıçapı, kutuplar yarıçapından büyüktür.

🔸 Yerçekimi kutuplarda daha fazlayken, Ekvator’da daha azdır.

🔸 Harita ve projeksiyonlarda şekil bozulmaları olur çünkü Dünya düz değil, eğridir.

Yörüngenin elips olması sonucunda,

• Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı değişir. (3 ocak en yakın, 4 temmuz en uzak)

• Dünya’nın Güneş etrafında hareket hızı değişir.

• Kuzey Yarım Küre’de yaz mevsimi, Güney Yarım Küre’de kış mevsimi daha uzun sürer.

• Şubat ayı 28 gün sürer. (dört yılda bir 29 gün)

• Eylül ekinoksu 2 gün gecikmeyle 23 Eylül olur.

Dünyanın Şeklinin Sonuçları

  Yerçekimi Farklılıkları

• Dünya’nın şekli nedeniyle yerçekimi her yerde aynı değildir. Kutuplarda yerçekimi biraz daha fazladır çünkü kutuplar Dünya'nın merkezine daha yakındır. Ekvator'da ise daha azdır, çünkü ekvator bölgesi merkezden daha uzaktır.

  
  

  Haritalarda Bozulmalar

  
  

• Dünya'nın şekli nedeniyle, düz kağıtlara çizilen haritalarda bazı bozulmalar meydana gelir. Bu yüzden haritalar tam olarak gerçeği yansıtmayabilir.

  
  

  Güneş Işınlarının Geliş Açısı

  
  

• Dünya’nın ekvatoru Güneş’e daha yakındır ve bu nedenle ekvator bölgesi daha fazla güneş ışığı alır, bu da bu bölgelerin genellikle daha sıcak olmasına neden olur. Kutuplar ise daha az güneş ışığı alır ve daha soğuktur.

  
  

  Çizgisel Hız Farklılıkları

  
  

• Dünya'nın dönüşü sırasında, ekvator bölgesindeki noktalar daha hızlı hareket ederken, kutuplardaki noktalar daha yavaş hareket eder. Bu hız farkı nedeniyle, ekvator bölgesinde oluşan rüzgarlar ve okyanus akıntıları daha hızlıdır.

  
  

  Gece ve Gündüz Uzunlukları

  
  

• Dünya’nın şekli ve eğikliği, yıl boyunca gece ve gündüz uzunluklarının değişmesine neden olur. Ekvator civarında gece ve gündüz süresi daha dengelidir, ancak kutuplara doğru gece ve gündüz süreleri büyük farklılıklar gösterir.

2. Günlük Hareket

• Günlük Hareket Nedir? Dünya, kendi ekseni etrafında döner. Bu dönme hareketi 24 saatte bir tamamlanır.

  
  

• Sonuçları: Bu hareket, gece ve gündüzün oluşmasını sağlar. Dünya döndükçe bir tarafı Güneş’e bakar ve orada gündüz olur, diğer tarafı Güneş’ten uzaklaşır ve orada gece olur.

  
  

Günlük Hareketin Sonuçları

      1-Gece ve Gündüzün Oluşması

• Dünya, kendi ekseni etrafında dönerken bir tarafı Güneş’e bakar ve orada gündüz olur. Aynı anda diğer tarafı karanlıkta kalır ve orada gece olur. Bu dönüş, 24 saat sürer ve bu nedenle gece ve gündüz sürekli olarak birbirini takip eder.

  
  

  2-Günlük Sıcaklık Farklılıkları

  
  

• Gündüz, Güneş ışınları yeryüzünü ısıtır ve sıcaklık artar. Gece ise Güneş ışığı olmadığı için sıcaklık düşer. Bu, günlük sıcaklık değişimlerine neden olur.

  
  

  3-Gölge Boylarının Değişmesi

  
  

• Güneş’in gökyüzündeki konumu gün içinde sürekli değişir. Sabah ve akşam saatlerinde Güneş daha alçakta olduğu için gölgeler uzun olur, öğle vakti ise Güneş en yüksekteyken gölgeler en kısa hale gelir.

  
  

  4-Coriolis Etkisi

  
  

• Dünya’nın dönmesi nedeniyle, rüzgarlar ve okyanus akıntıları düz bir çizgide hareket etmek yerine sapmalar gösterir. Bu sapma, kuzey yarımkürede sağa, güney yarımkürede ise sola doğru olur. Bu olaya Coriolis etkisi denir ve atmosferdeki hava hareketlerini etkiler.

  
  

  5-Yerel Saat Farklılıkları

  
  

• Dünya’nın dönüşü nedeniyle, yeryüzünde farklı meridyenlerde farklı saat dilimleri oluşur. Aynı anda farklı yerlerde farklı zaman dilimleri yaşanır. Örneğin, bir yerde sabahken, başka bir yerde öğleden sonra olabilir.

  
  

  6-Yön Bulma                  

  Dünya’nın ekseni kuzey ve güney kutupları doğrultusunda uzandığı için, Dünya üzerindeki yönler belirlenir. Güneş’in doğduğu yön doğu, battığı yön ise batı olarak tanımlanır. Bu, yön bulmada temel alınır.

  
  

3. Yıllık Hareket

• Yıllık Hareket Nedir? Dünya, Güneş’in etrafında bir yörünge boyunca döner. Bu döngü 365 gün 6 saatte tamamlanır.

  
  

  Sonuçları

  
  

  • Mevsimler oluşur.

  • Güneş ışınlarının geliş açısı değişir.

  • Gölge boyları mevsimlere göre farklılık gösterir.

  • Gece-gündüz süreleri değişir.

  • Muson rüzgârları gibi iklim olayları meydana gelir.

  • Tarım faaliyetleri ve doğadaki döngüler bu harekete bağlı olarak şekillenir.

  
  

Bu Hareketin Temel Özellikleri

• Dünya, elips şeklindeki bir yörünge üzerinde hareket eder.

• Bu hareket sırasında Dünya’nın eksen eğikliği (yaklaşık 23°27') nedeniyle Güneş ışınlarının geliş açısı değişir.

• Bir yıl boyunca gündüz ve gece süreleri değişir.

• Mevsimler oluşur: İlkbahar, yaz, sonbahar ve kış.

• Kuzey ve Güney Yarım Küre’de mevsimler ters zamanlarda yaşanır.

Mevsimlerin Oluşumu

 Ekinoks ve Solstisler

• Ekinokslar (21 Mart ve 23 Eylül): Bu tarihlerde, Güneş ışınları Ekvator’a dik düşer ve Dünya’nın her yerinde gece ve gündüz süreleri eşit olur.

• Solstisler (21 Haziran ve 21 Aralık): Bu tarihlerde, Güneş ışınları Yengeç ve Oğlak dönencelerine dik düşer. Bu, Kuzey ve Güney Yarımkürelerde en uzun gündüz ve en uzun gece dönemlerini oluşturur.

1. Mevsimlerin Oluşumu

• Dünya, Güneş etrafında dönerken, ekseni yörüngesine yaklaşık 23,5 derece eğiktir. Bu eğiklik ve Dünya’nın yörüngesindeki konumu, Güneş ışınlarının Dünya’ya farklı açılarla gelmesine neden olur. Sonuç olarak, bir yıl içinde farklı yarımkürelerde dört mevsim (ilkbahar, yaz, sonbahar, kış) yaşanır.
  

2. Ekinoks ve Solstisler

• Ekinokslar (21 Mart ve 23 Eylül): Bu tarihlerde, Güneş ışınları Ekvator’a dik düşer ve Dünya’nın her yerinde gece ve gündüz süreleri eşit olur.

• Solstisler (21 Haziran ve 21 Aralık): Bu tarihlerde, Güneş ışınları Yengeç ve Oğlak dönencelerine dik düşer. Bu, Kuzey ve Güney Yarımkürelerde en uzun gündüz ve en uzun gece dönemlerini oluşturur.
  

3. Gece ve Gündüz Sürelerinin Değişmesi

• Dünya’nın eksen eğikliği ve yıllık hareketi nedeniyle, gece ve gündüz süreleri yıl boyunca değişir. Örneğin, yaz aylarında gündüzler daha uzunken, kış aylarında geceler daha uzundur.
  

4. Gölge Boylarının Değişimi

• Güneş ışınlarının geliş açısı yıl içinde değiştikçe, cisimlerin gölge boyları da değişir. Yaz aylarında, Güneş daha dik açıyla gelir ve gölgeler daha kısa olur; kış aylarında ise Güneş daha eğik açıyla gelir ve gölgeler uzar.
  

5. Mevsimlik Sıcaklık Farklılıkları

• Mevsimler arasındaki sıcaklık farkları, Dünya’nın yıllık hareketi ve eksen eğikliği nedeniyle oluşur. Yaz aylarında sıcaklıklar artarken, kış aylarında düşer. Bu farklar, bitki örtüsünün, hayvanların davranışlarının ve tarımsal faaliyetlerin düzenlenmesinde önemli bir rol oynar. Dünya Güneş’in etrafında ekseni eğik (23o27′) bir şekilde hareket ettiğinden,

  Güneş ışınlarının yere düşme açıları yıl içinde değişir. Bu durumunun sonucunda, Cisimlerin gölge uzunlukları değişir. Mevsimler oluşur. Mevsimlik sıcaklık farkları oluşur. Mevsimlik sıcaklık farkından dolayı kayalarda mekanik (fiziksel) çözülme oluşur. Mevsimlik devirli rüzgârlar (Musonlar) oluşur. Yıllık harekete bağlı olarak ekinoks ve solstis tarihleri gerçekleşir.

  Gece – gündüz süreleriyle Güneş’in doğuş ve batış süreleri değişir.Güneş’in doğuş ve batış noktaları değişir.